Początki parafii w Dębowcu  oraz istniejącego w nim kościoła sięgają zapewne co najmniej XIII w. Przekonywać o tym może chociażby to, że zanim miasto przeniesione zostało w 1349r. na prawo magdeburskie, wcześniej musiało istnieć jako ukształtowany organizm miejski na prawie polskim, w tym posiadający kościół, już jakiś czas. Pierwszą wzmiankę o istnieniu parafii a zatem i kościoła znaleźć można jednak dopiero w  dokumencie przywołanym w  Vetera monumenta Poloniae et Lithuanie /Monumenta historiae Poloniae/  ks. Augustyna Theinera,  dziele niemieckiego teologa i historyka, archiwisty watykańskiego, opartego na dokumentach watykańskich i wydanego w 4 tomach w 1861r.

      Zapis tam znajdujący się odnosi się do wykazu świętopietrza z r. 1328, zbieranego przez  kolektorów stolicy apostolskiej,  Andrzeja de Vezeliusa, kanonika wrocławskiego oraz Piotra de Alvernie. Nazwa miejscowości w dokumencie jest zniekształcona i pochodzi  od „Dambowego Działu”.

Dębowiec liczył wtedy   432 mieszkańców.

      Kościół ówczesny był drewniany, usytuowany w miejscu obecnego, blisko rynku. Jakie miał uposażenie, nie wiadomo. Zostało ono potwierdzone dokumentem  z 9 czerwca 1338r. Uposażenie  zaś wynikające z nadania króla Kazimierza Wielkiego składało się z dwóch łanów pola i lasu  na terenie obecnej Dąbrowy w stronę Kopanin i Łazów oraz obecnie zajmowanego przez budynki plebańskie także pasem w stronę Łazów.

      Zapewne jednak już o kolejnym kościele, wybudowanym za czasów Kazimierza Wielkiego, pisze Jan  Długosz; „ Dębowiec, miasteczko, ma kościół parafialny pod tytułem św. Bartłomieja, drewniany”.

W tym samym miejscu, w kolejnych wiekach, budowano kolejne kościoły. Poprzednie ulegały zniszczeniu czy to na skutek najazdów, czy tez pożarów. Wszystkie one były drewniane i poza podstawowym tytułem miały jeszcze patrona drugorzędnego – św. Stanisława biskupa, o czym mówi wzmianka z wizytacji parafii  z 5.07.1618r, obecnie zapomnianego

      Poprzednik obecnego kościoła wraz z okolicznymi budynkami, w tym domem plebańskim, usytuowanym ze wschodniej strony działki kościelnej, spłonął w dniu. 7.03.1822r. Była to budowla drewniana, z murowaną zakrystią, która jako jedna ocalała z pożaru , pochodząca prawdopodobnie jeszcze z ok. 1480r.,  i powstała po zniszczeniach i pożarze   związanych z najazdem  w 1474r. 6. tysięcznego oddziału  Tomasza Tarczay’a z Lipian, należącego do wojsk króla węgierskiego Macieja Korwina. Był on modrzewiowy, kryty gontem i konsekrowany w 1541r. Budowla ta znana jest z opisu pochodzącego z wizytacji kanonicznej z 1780r. za czasów proboszcza, ks Antoniego Skińskiego, dr. św. teologii, kanonika bobowskiego a później kanonika kapituły tarnowskiej. W dokumencie tym proboszcz  wspomina, że ”kościół jest drewniany, bardzo stary, odnowiony jego staraniem / u ks. Władysława Sarny informacja, o  odnowieniu za ks. Modeckiego /, pomalowany, sprawiono organ 12. głosowy, nowy chór, sygnaturkę, kazalnicę, okna na mniejszym i większym chórze. Miał nową dzwonnicę a na niej 5 nowych dzwonów. W środku 6  przemalowanych na inny częściowo sposób ołtarzy. Przy kościele  doń przylegająca i gruntownie odnowiona kaplica Chrystusa ukrzyżowanego. W wielkim ołtarzu obraz malowany na drewnie św. Bartłomieja Apostoła”. Ponadto ołtarze – Matki Boskiej Różańcowej, św. Michała,  św. Antoniego, św. Anny i Prebendarski. Ponadto ołtarz w kaplicy przykościelnej. Opis powstały pięć lat później wspomina, że „kościół jest w dobrym stanie, tło wnętrza kościoła jasne, ołtarze, ambona i chór malowane na biało, dużo złoceń”.

      Warto wspomnieć, że dokument wizytacji Radziwiłłowskiej z 1597r. wspomina o innych tytułach ołtarzy: wielkim Bożego Ciała, nadto św. Bartłomieja, św. Walentego, św. Aleksego Wyznawcy i św. Erazma Męczennika.

      Przy kościele działało fundowane w r. 1718 przez ks.  Jana Kaliszewskiego, oficjała bieckiego i proboszcza dębowieckiego, Arcybractwo Imienia Jezus  i Matki Bożej, zabezpieczone sumą 2 000 florenów na kahale żydowskim w Żmigrodzie.  Od r. 1676r. funkcjonowała nadto fundacja  mieszczanina Jana Sarnowskiego, zabezpieczona gruntami  dającymi uposażenie dla księdza prebendariusza. Poświęcona była  Niepokalanemu Poczęciu Najświętszej Maryi Panny.

      Z ówczesnego wyposażenia kościoła należy nadto wymienić dwie monstrancje  / „jedna złocista w promienie, wielka z kamykami około  Melchizedeka w różnych kolorach, ze wszystkim dobra, druga mniejsza, staroświecka we formie wieżyczki z koroną” /, 7 kielichów w tym jeden prebendarski, patyn  złocistych sześć, trybularz z czterema łańcuszkami, łódką i łyżeczką srebrną, krzyż wielki z pasyjką i 4 ewangelistami wyzłoconymi, puszkę w cyborium „całą suto pozłacaną” , dwa relikwiarze „grzywien cztery ważące” / św. Bartłomieja, św. Antoniego Pustelnika i św. Jana Kantego z „autentykami i adinissą biskupią”, sukienkę na św. Bartłomieju z „promieniami na głowie, nożem w ręku i sandałami srebrnymi na nogach”.  Podobna sukienka na obrazie św. Antoniego, oraz na  obrazie  Matki Bożej Różańcowej i na  Panu Jezusie -  z koronami wysadzanymi kamieniami czeskimi. Ponadto inny sprzęt liturgiczny oraz wota, których część za pozwoleniem biskupim przetopiono na poprawę kościoła. Kościół wyposażony był w liczne ornaty, kapy, korporały i alby. Antepedia ołtarzy malowane na płótnie w kwiaty i symbole religijne.

Kościół posiadał dzwony, święcone  12.10.1783r. przez biskupa sufragana przemyskiego Michała Romana Sierakowskiego. Popękały one w pożarze.

      Wokół kościoła był cmentarz, z przejściem na procesje,  obok / od wschodu / budynek plebański, stajnia spichlerz i wozownia. Wszystko z niewielkim ogrodem. Po sąsiedzku z nim dom organisty z ogrodem. Nadto dom z trzema izbami dla poddanych, odrabiających na rzecz probostwa jeden dzień w tygodniu oraz pusty plac należący do domu „wikarówki” i szpital dla dziesięciu biednych mieszczan.

      Pod kościołem znajdowały się krypty grzebalne, kości z których w 1765r. pochowano na cmentarzu z północnej strony kościoła 

      Głównym uposażeniem kościoła w XVIII w.  były dochody  z dwóch ról, wyżej wspomnianych. Ponadto do plebanii  należał  grunt poza miasteczkiem

/ prawdopodobnie w okolicy obecnego cmentarza / z budynkami folwarcznymi

 / dwie stajnie dla koni, mieszkanie dla służby, trzy obory większe dla bydła, dwie mniejsze, spichlerz i siedem stodół /. Budynki te wystawił proboszcz Skibiński.  Opis powyższy wskazuje, że plebania dysponowała sporym majątkiem, dającym dochód na utrzymanie probostwa.

      Po pożarze przez rok msze odprawiane były w kościele św. Krzyża za przedmieściem południowym, a gdy ten spłonął w następnym roku, w prowizorycznej, dość dużej kaplicy, postawionej z drewna i desek na miejscu spalonej fary. Miała ona jeden ołtarz, ustawiony w ocalałej murowanej zakrystii tak, że w czasie nabożeństwa wierni nie widzieli kapłana.

      Kamień pod budowę nowego kościoła poświęcony został  w lipcu 1838r. przez biskupa Tomasza Korczyńskiego. Na budowę użyto kamienia rzecznego, łupanego ze skały majscowskiej. Z braku funduszy budowa trwała długo. Pracowali przy niej  murarze słowaccy a cały ciężar budowy spoczywał na parafianach. Mury stanęły w 1842r. Przy przejmowaniu parafii przez ks. Walentego Madejskiego  w 1848r. zaznaczono, że  wzniesiono mury kościoła i pokryto go gontem. Ostatecznie powstała budowla jednonawowa, orientowana na wschód, z dachem dwuspadowym, łamanym na niższą część nad prezbiterium, bez wyraźnego stylu, o solidnych murach / ponad 1 m grubości /. Pierwotnie miała być zaopatrzona w sklepienie  kamienne, być może beczkowe lub żebrowe, o czym świadczą wybudowane potężne cztery filary przyścienne. Ostatecznie powstał drewniany  strop kasetonowy. Budynek zaopatrzono w dwie przybudówki; południową pełniącą rolę zakrystii i północną – babiniec, przez który prowadzi jedno z trzech wejść do świątyni. Kolejne wejście w połowie nawy od południa, rzadko używane, główne zaś pod wieżą mającą 29 m wysokości, wybudowaną na kwadracie o bokach 6 m, zakończoną strzelistym chełmem z krzyżem. Budynek mierzy wewnątrz  37, 5 m z czego  4,65 m przypada na przedsionek, 25, 60 m na nawę oraz 7, 30 m na prezbiterium. Szeroki odpowiednio – 2, 85 m. w przedsionku, 12 m w nawie i 8, 50 w prezbiterium. Sklepienie na wysokości ok. 9 m. Obie zakrystie podobnych wymiarów -  ok. 3, 50m na 3,90 m.  Na chór schody spiralne, kamienne, prowadzące z przedsionka w apsydzie. W nawie cztery duże okna, trzy na południe a jednio na północ. W prezbiterium dwa mniejsze. Wszystkie kształtu gotyckiego. Ponadto w tym samym stylu półokno nad głównym wejściem w wieży. Na końcu nawy drewniana wieżyczka  sygnaturki. Obecnie pokryta blachą. Mieści dzwon Maria Magdalena.

      Nowy kościół miał cztery ołtarze: główny ze św. Bartłomiejem i zasuwą z Zesłaniem Ducha Świętego,  drugi św. Walentego i św. Trójcy, trzeci  Serca Pana Jezusa z zasuwą Przemienienia Pańskiego i czwarty św. Michała. Polichromię, łącznie z dekoracją sufitu, wykonał malarz tarnowski Józef Bujdewicz. Jego dziełem są w szczególności widniejące tam w kasetonach : Wniebowstąpienie Pańskie / w prezbiterium /, św. Józef, Trójca Święta i Wniebowzięcie  NMP / w nawie w kierunku chóru /. Na ścianach nawy i w prezbiterium wymalował także stacje drogi krzyżowej.

Konsekracji świątyni dokonał w roku 1857 biskup przemyski Franciszek Wierzchlejski.

      Główny ołtarz, nawiązujący do baroku,  wykonał  ok. 1870 snycerz dębowiecki Andrzej Trzeciak, urodzony w 1842r, kształcony na Węgrzech. W nim centralne miejsce zajmuje obraz patrona kościoła św. Bartłomieja Apostoła, prawdopodobnie z XVII w, z poprzedniego kościoła, w złoconych ramach. Po obu stronach naturalnej wielkości figury świętych – Szymona. Andrzeja, Tomasza i Jakuba Mniejszego. Zwieńczony Trójcą Świętą w glorii, zajmujący całą szerokość i wysokość prezbiterium. Poprzednie boczne ołtarze, wykonane dość skromnie ok. 1850r. przez  Sebastiana Wodyńskiego z Dębowca, także w typie baroku, zostały w części  zastąpione nowymi. Pierwotnie ołtarzem św. Antoniego i św. Michała, wykonanymi   ok. 1870r. Stare ołtarze umieszczono w kościele św. Krzyża. W ołtarzu św. Michała obraz zasuwany ze św. Franciszkiem z Asyżu w momencie otrzymywania stygmatów. W szczycie płaskorzeźba św. Józefa. W ołtarzu św. Antoniego figury św.  Franciszka Salezego i św. Sewera. W szczycie obraz ucieczki do Egiptu a nad nią kiedyś figura św. Mikołaja. A. Trzeciak wykonał nadto krucyfiks a także wielkich rozmiarów Grób Pański, używany w Wielkanoc.

Prezbiterium zamknięto drewnianymi balaskami.

       W latach 1891-1894 z racji jubileuszu  proboszcza ks. prałata Jana Kopystyńskiego malowidła na sklepieniu zostały odnowione przez  malarza  Jana Bogdańskiego ze znanej rodziny malarskiej z Jaślisk. Zachował on wygląd obrazów Bujdewicza z jedną zmianą. Mianowicie w obrazie  Wniebowstąpienia jednemu z apostołów dał twarz ówczesnego wikarego ks. Józefa Rychla / po prawej stronie malowidła, postać patrząca w stronę kościoła /, orędownika  odnowienia kościoła. Malarz ten dla uczczenia  jubileuszu umieścił też w niszy z północnej strony nawy postać patrona proboszcza - św. Jana Nepomucena a w drugiej Chrystusa w Ogrójcu. On też był autorem girland kwiatowych w łukach okiennych i łukach filarów podtrzymujących chór. Nadto na suficie dodał  poczet aniołów z fragmentami litanii loretańskiej na szarfach.

Ponadto na wieży umieszczono zegar wieżowy, ufundowany w 1889r. przez dębowczanina, Szymona Dereniewicza, dwukrotnego emigranta do Brazylii, który fundował nadto dwa ornaty i  trzy dzwony do kościoła św. Krzyża.

Na chórze umieszczono pochodzące z 1850r. organy z firmy A. Sapalskiego w Krakowie. Na przyporach ustawione naturalnej wielkości półrzeźby ewangelistów, wszystkie polichromowane..

Jego restaurację przeprowadzono w 1948r. W miejsce okien drewnianych wstawiono metalowe.

      W roku 1959.  sprawione zostały trzy dzwony, odlane z żeliwa sferoidalnego przez firmę  B. Niestrój z Rudy Śląskiej. Otrzymały one imiona św. Bartłomiej / 800 kg/, św. Jan /  550 kg / i Marya  / 220 kg / i  zawisły na wieży kościoła.. Instalację elektryczną założono w kościele w 1962r., dwa lata później odnowiony został ołtarz św. Antoniego z umieszczeniem na antepedium płaskorzeźby z odniesieniem do kazania do ryb, później usunięte,  oraz założono piorunochrony. W 1966r. odnowiony został ołtarz  Serca Pana Jezusa a dwa lata później w miejsce starych organów zamontowane zostały nowe, zbudowane w 1868r, 8. głosowe, wzbogacone na miejscu o dalsze 3 głosy, zakupione w Krościenku Wyżnym. Ich dalsza modernizacja  polegała  na przerobieniu rozrządu na pneumatyczny. Mają  system mechaniczno – stożkowy, jeden manuał  i jeden pedał. Poświęcił je 2.02.1969r. biskup przemyski  Stanisław Jakiel. W tym samym roku  kościół zradiofonizowano, gruntownie  odrestaurowano chrzcielnicę oraz wymieniono pokrycie dachu na blachę cynkową.  W 1972 r. odnowiona została ambona - usunięto z niej tablice Mojżeszowe i obniżono, zmianie uległ nadto wygląd ołtarza pod chórem; figurę Matki Bożej Tarnowieckiej zastąpił dotąd wiszący nad wejściem do zakrystii obraz MB Częstochowskiej. W górnej wnęce ołtarza pierwotny obraz św. Zofii z córkami malowany na blasze zastąpiono  wykonanym przez Gerarda Łąckiego z Krosna obrazem św. Maksymiliana Marii Kolbego  Los figury pozostaje nieznany. 

      10. 01.1973r. posługę w parafii objęli księża saletyni. Pierwszy proboszcz saletyn ks. Edward Cieśla  przystąpił do  tynkowania kościoła, remontu dachu oraz odnowienia malowideł. W tym czasie  wnętrze przybrało obecny wygląd, w miejsce dotychczasowych malowideł przyokiennych oraz w łukach pod chórem umieszczono jednorodzajowe girlandy owocowo – kwiatowe w brązowych tonacjach. Prace przy elewacji wykonywał Józef Szynal z Jasła a odnowienie wnętrza / polichromia i ołtarze / należało do Zygmunta Wiglusza z Krakowa. Odnowione wnętrze poświęcił w dniu 3.12.1978r. ordynariusz przemyski bp Ignacy Tokarczuk. Proboszcz ten położył znaczne zasługi dla parafii.

      Ołtarz soborowy w stylu rokoka, odnowiony i przerobiony przez Stanisława Hencnera, drewniany, złocony pochodzi z parafii Bieliny k. Niska. Służy od grudnia 1971. Obok niego świecznik trzyświecowy, zdobiony,  odlany w Krakowie rok później.

      Kościół ma zainstalowany piec grzewczy.  W późniejszym czasie w oknach nawy umieszczone zostały witraże: od północy  św. Królowej Jadwigi, z południa  św. Maksymiliana Marii Kolbego, św. brata Alberta  Chmielowskiego oraz papieża Jana Pawła II. Dalsze zmiany dotyczyły usunięcia  stopni ołtarzy bocznych,  mniejszych, sprawienia nowych ławek oraz przebudowy prezbiterium przez usuniecie usytuowanych tam ławek typu stalli.

      Wnętrze kościoła zaopatrzono w drewnianą boazerię. Ponadto wokół budynku urządzono chodnik z kostki brukowej. W 1996r. gruntownie odrestaurowano organy. W miejsce jednego żyrandola z kryształu czeskiego umieszczono 4 mosiężne. Wymieniono oświetlenie boczne.

      W ostatnich latach miał miejsce remont tynku na wieży, naprawa izolacji pionowej oraz systemu odprowadzania wody a także w miejsce unieruchomionego od lat zegara wieżowego zainstalowano zegar elektroniczny, wybijający czas, zastępujący dzwony oraz wygrywający  pieśni religijne / Kiedy ranne, Anioł Pański /. Odbite zostało powodujące  zawilgocenie lastriko oraz zdjęta boazeria. W 2006r. przeprowadzona została częściowa renowacja Grobu Pańskiego.

      W kościele są ponadto feretrony, wśród nich także rzeźbione, niewątpliwie w zakresie co najmniej rzeźby, a nie wykluczone, ze i w zakresie obrazów, roboty miejscowych twórców.

      W niszy w zewnętrznej ściany prezbiterium umieszczona jest  figura Matki Bożej z nimbem z żarówkami i dekoracją z motywem lilii. Całość terenu opasuje tynkowany  mur, obecne nadwyrężony czasem, w którym od wschodu są szerokie schody a od zachodu na teren kościelny prowadzi brama osadzona w dwóch murowanych słupach. Przed kościołem  dwie lipy, pozostałość starego drzewostanu – potężnych lip oraz dwóch wiekowych dębów, drzew związanych z Dębowcem,  pamiętających prawdopodobnie  co najmniej kościół  sprzed 1700r, o wielkości których świadczą jedynie pnie.

      Bez wątpienia najcenniejszym obiektem kościoła jest barokowy obraz św. Bartłomieja Apostoła, malowany na płótnie naciągniętym na deskę. Przedstawia pełną postać świętego   w ciemnej szacie, z nożem – symbolem męczeńskiej śmierci -  w prawej i otwartą księgą z napisem w lewej dłoni.  W lewym dolnym rogu scena śmierci świętego. Tło zasadnicze obrazu pokryte  złoconym motywem arabeski. Autor obrazu nieznany. Postać świętego przybrana w sukienkę ze srebrzonej , tłoczonej we wzór blachy. Pas i księga złocona. W ręce srebrzony nóż. Obraz umieszczony centralnie w głównym ołtarzu, we wnęce  otoczonej  bogatą złoconą ramą. Według oceny konserwującego  obraz w 1936r. prof. Morway’a obraz pochodzi z XVII w.

      Godna uwagi nadto używana w okresie Zesłania Ducha Świętego zasuwa obrazu, przedstawiająca  zstąpienie Ducha świętego w postaci ognistych języków na grupę apostołów, otaczających NMP, malowana na płótnie, bez sygnatury, zapewnie również ze starego kościoła,  mocno zniszczona.

                   -   stacje drogi krzyżowej i

                   -   malowidła sufitowe Józefa Bujdewicza z roku 1856,

                   -  obraz Chrystusa w Ogrójcu –autorstwa Jana Bogdańskiego z roku   1894,

                   -  monstrancje – z r.1898, fundowana przez F. Kosowską i z roku 1903 fundowana przez Józefa Pawłowskiego,

                   -  figury ewangelistów na przyporach z II poł. XIX w.

Opracowane na podstawie: „Opisu powiatu Jasielskiego”  Władysława Sarny, Stanisława Tomkowicza  „Inwentarza zabytków powiatu jasielskiego”, „Z przeszłości Dębowca” Aleksandra Szerlągowskiego, „ Dębowca znanego i nieznanego” Józefa Pochwata oraz kalendarium w „Historii Dębowca” Piotra Jemioła a także w oparciu źródła niepisane. Opracował ad.

-

Numer: z